Svi gradovi, manje ili više, znaju za datum svoga postanka. Ako baš i nisu sigurni "kada je to bilo", izmisle neku priču, bajku ili što god već. Priča se prenosi s kolena na koleno, dok je neko ne zapiše i nakiti, a onda postane zvanični dio historije grada[1].
Prošle 2011. godine moje “Borovo” (pre “Bata”) i Naselje navršili su 80. godina postojanja, tu uz obalu Dunava.
Priča o našem datumu postanka, počinje 1970. godine kada su dr. Kemal Hrelja[2] i Martin Kaminski[3] pisali knjigu: “Borovo” Jugoslavenski kombinat gume i obuće. Knjigu je naručilo tadašnje rukovodstvo tvornice “Borovo”, kao monografiju, za tada predstojeću proslavu 40-godišnjeg jubileja tvornice i Borovo Naselja. U svom istraživanju, za potrebe pisanja knjige, pomenuta dvojica našla su tekst: “Die Arbeitsbedingungen in der rationalisierten Schuhfabrik Bata in Borovo, Jugoslavien”[4] koji je, kao analizu “Batinog” sistema za potrebe Međunarodne organizacije rada (International Labour Organization - ILO - Geneva), napisao baron Hugo von Haan[5].
Zaštitne korice i unutrašnje stranice knjige u kojoj je zapisan datum postanka
tvornice "Borovo" (pre "Bata") i Borovo Naselja
U tom tekstu, navodi se datum 07.06.1931. godine kao datum prve proizvodnje cipela kod firme “BAŤA” d.d. BOROVO u tadašnjoj Kraljevini Jugoslaviji. Što se tiče samog datuma, on se lepo primio. Od tada, manje više redovno, moje “Borovo” i Naselje slavilo je svoje jubileje.
O svim našim jubilejima, jednom drugom prilikom.
Pomenuta knjiga Kemala i Martina u uvodu je sem zapisanih misli našeg druga Tite, koje je izrekao prilikom dve posete “Borovu” (05.09.1957. i 05.03.1965.), sadržavala i misli drugova Haramije, Tripala i drugarice Savke[6] (nije reč o našoj drugarici Savki vratarki) koje su i oni izrekli prilikom svojih posjeta mome “Borovu” i Naselju.
Izveštaj u "Borovo" novinama o posjeti drugarice Savke
To je inače bio raširen običaj među rukovodiocima, kako su tada nazivani političari. Gde god dođeš, nešta bubneš! A dežurni hroničari, nazivani novinarima, te su umotvorije zapisivali i plasirali kroz razne medije, prema potrebi i prilici, prostom puku. Običaj se zadržao do današnjih dana. Da bubetaju!
Kako i kada je knjiga došla u ruke druga Tite nije poznato. Ali se zna, da mu se zapisano baš i nije nešto dopalo. Lično je išao u Zagreb da pomenute drugove i dugaricu Savku naš drug Tito pozove u lov[7] u Karađorđevo[8], te 1971. godine našeg 40-godišnjeg jubileja!
Narod je spontano izašao na ulice Zagreba i iskazao svoje oduševljenje vešću da su drugovi i drugarica Savka pozvani u lov u Karađorđevo
Drugarica Savka je tom prilikom provela druga Tita Zagrebom,
pored prodavnice "Borovo" u Ilici br. 10
pored prodavnice "Borovo" u Ilici br. 10
Nakon lova, na večeri, pomenute drugove i drugaricu Savku drug Tito je smenio sa svih partijskih i državnih funkcija, a knjiga je povučena iz upotrebe. “Zabranjeno” je njeno dalje distrubuiranje[9]. Nije pomoglo ni to što je jedan od recenzenta knjige bio drug Josip Cazi[10]! Do tada podeljeni primjerci knjige sklonjeni su sa polica, a neraspakovani primjerci knjige godinama su ležali u arhivi “Borova” u podrumu upravne zgrade.
Atmosfera u Karađorđevu, prije i posle večere
Bio je On veći lovac nego ribolovac, iako se i u ribe razumeo
Slika Josipa Cazija (treći s leva, stoji) u Kalupari kod "Bate"- BOROVO 1936. godine, koju su učesnici lova pokazivali drugu Titi. Ali nije vredelo, bio je srca kamenoga!
Prošle su godine. Mnogi iz «Borova» nisu više živi. Nisu živi ni pomenuti učesnici lova u Karađorđevu. I «Borovo» je gotovo mrtvo! A mnogi historičari povijesne prošlosti “Borova” i danas tragaju po spisima, kako i zašto se Njemu nisu svidele objavljene misli i šta je to u objavljenim tekstovima bilo napisano da je bio razlog smenjivanja pomenutih drugova i drugarice Savke.
A “Borovu” su ovi tekstovi, verovatno, poslednji pozdrav! Pomen na sve naše godine!
[1] Za datum postanka "Borova" (pre "Baťa") i Borovo Naselja ne treba izmišljati priče. Sve o nama je zapisano i napisano. U «Vjesniku" saradnika firme " Baťa" (lista namenjenog «Batinim» prodavačima u Jugoslaviji), "Borovo"-organu saradnika zajednice “Baťa” i/ili u nekom dokumentu, filmskom žurnalu i sl.! A o tim novinama i dokumentima neki drugi put!
[2] prof. dr. Kemal Hrelja (1923-2006), bio je redovni profesor Ekonomskog fakulteta Univerziteta u Sarajevu. Hreljina naučna oblast nastavne aktivnosti na Sarajevskom univerzitetu bila je Ekonomska historija svijeta i Politička ekonomija. Hrelja je dao izvanredan naučni doprinos u oblasti istraživanja ekonomske historije i ekonomskog sistema Bosne i Hercegovine od polovine prošlog stoljeća do najnovijih dana. Iz te oblasti potiče većina naučnih publikacija i studija prof. Hrelje. Odlikovan je Ordenom rada sa zlatnim vencem Predsedništva SFRJ. Dobitnik je Šestoaprilske nagrade Grada Sarajeva i više međunarodnih nagrada.
[3] prof. Martin Kaminski (1913-2009), bio je povjesničar i književni povjesničar, saradnik Historijskog instituta Slavonije, Slavonski Brod, Jugoslavija. Posebno je zapažen njegov rad na biografiji Josipa i Ivana Kozarca (Više o prof. Kaminskom u Hrvatskoj znanstvenoj bibliografiji od autora Filipa Hameršaka).
[4] Die Arbeitsbedingungen in der rationalisierten Schuhfabrik Bata in Borovo, Jugoslawien, Internationales Arbeitsamt, Deutscher Sonderdruck aus der Revue internationale du Travail, Band XXXVI, nr. 6, Dec. 1937, Genf, 1938.
[5] Barun Hugo von Haan (1885-?), bio je austrijski aristokrat čiji je otac služio u austrijskoj vladi. Nakon diplome, Hugo se zaposlio u Međunarodnoj organizaciji rada u Ženevi (International Labour Organization), a nakon osnivanja IMI (International Management Institute) zbog vlastitog interesa i znanja industrijskog i komercijalnog upravljanja prelazi tamo.
[6] http://hr.wikipedia.org/wiki/Hrvatsko_prolje%C4%87e (uzeti sa rezervom, kao i sve u životu).
[7] pozvati nekoga u lov; U Zagorju kažu: kada se zakačiš sa susjedom oko međe, pozoveš ga u lov. I pored sumnji, utvrđeno je da je drug Tito bio Zagorac.
[8] Karađorđevo (ćir.: Карађорђево, mađ.: Bélamajor) je naselje u općini Bačka Palanka u Južnobačkom okrugu u Vojvodini, republika Srbija. Karađorđevo je najmlađe naselje u opštini Bačka Palanka, osnovano 1904. godine. U blizini naselja, u sastavu Vojne ustanove "Karađorđevo", nalazi se rezidencija Josipa Broza Tita. Vojna ustanova „Karađorđevo“ trenutno je pred stečajem, a bila je jedina snaga ekonomskog razvoj naselja. Postojala je ergelu, hipodrom, zavidna turistička ponuda i lovni turizam. Decenijama već, sve propada.
[9] Prema mome istraživanju, knjiga zapravo nije nikada zabranjena. Nego su aparatčici Saveza komunista, u strahu za svoje položaje, knjigu za svaki slučaj sklonili. Neke sam lično poznavao. Bez dokaza, nek i priča ide u zaborav!
[10] Josip Cazi (1907.-1977.), hrvatski i jugoslavenski politički djelatnik, revolucionar, književnik i publicist. U Vukovaru je učio zanat. U vreme Obznane postao je član SKOJ-a, nedugo potom tajnik Gradskog, a zatim Okružnog komiteta SKOJ-a. Zbog političke djelatnosti uhapšen je 1927. godine i osuđen na pet godina robije. Nakon izdržane robije zapošljava se u Borovu kod “Bate” d.d. u kalupari, gde radi do otkaza 1934. godine. Radio je na osnivanju organizacije Komunističke partije Jugoslavije kod “Bate”. Godine 1936. ponovno je uhapšen i ovoga puta osuđen na dvije godine robije. U NOB-i sudjeluje od 1941. godine, bio je politički komesar odreda, član ZAVNOH-a i AVNOJ-a. Poslije Drugog svjetskog rata bio je Ministar lake industrije (1949.- 1950.) u vladi Josipa Broza Tita. Odlikovan je Ordenom narodnog oslobođenja i Ordenom jugoslavenske zastave. (O radu i djelovanju J.Cazija kod “Bate” više u pomenutoj knjizi Hrelje i Kaminskog)
Nema komentara:
Objavi komentar